Położenie
Gmina Józefów położona jest w południowo-wschodniej części powiatu biłgorajskiego i sąsiaduje: od północy z gminami Zwierzyniec i Krasnobród, od wschodu z gminą Susiec, od zachodu z gminami Tereszpol i Aleksandrów oraz od południa z gminą Łukowa. Siedzibą gminy jest miasto Józefów, leżący w jej centralnej części.
Ryc. 1. Położenie Gminy Józefów na tle powiatu i województwa
Gmina ze względu na świetne walory krajoznawcze jest odwiedzane przez wielu turystów. Powodem tego jest także dogodne położenie w centrum Roztocza i Puszczy Solskiej.
Sfera społeczno – gospodarcza gminy Józefów
Gminę Józefów zamieszkuje 6 981 osób (stan na koniec 2010 roku). Najbardziej zaludnioną miejscowością jest miasto Józefów. Analizując dane z ostatnich lat zauważalny jest spadek liczby mieszkańców w Gminie Józefów.
Ryc. 2. Wybrane dane statystyczne dla gminy Józefów i powiatu biłgorajskiego.
Wpływ na to zjawisko ma z pewnością ujemny przyrost naturalny, jak również ujemne saldo migracji. Zjawisko starzenia się społeczeństwa występuje na terenie gminy Józefów, aczkolwiek nie jest to problem dominujący.
Gospodarka gminy ma charakter rolniczy. Głównym ośrodkiem handlowo – przemysłowym jest Józefów, w którym większość podmiotów gospodarczych ma swoją siedzibę. W 2010 r. na terenie gminy zarejestrowanych było 497 podmiotów gospodarczych, w tym większość skupiona jest w rękach prywatnych. Największy udział przedsiębiorstw zarejestrowanych mają podmioty zajmujące się handlem i usługami. Dane statystyczne wskazują, iż liczba podmiotów gospodarczych systematycznie rośnie.
Miasto Józefów jest czynnikiem oddziaływującym na aktywność zawodową ludności, m.in.: stanowi rynek pracy dla części mieszkańców. Jest ośrodkiem działalności firm handlowych i usługowych. Część osób dojeżdża do pracy poza obszar gminy, najczęściej do Tomaszowa Lubelskiego, Biłgoraja i Zamościa. Większość mieszkańców gminy (powyżej 75 %) utrzymuje się z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Miejsca pracy na terenie gminy zapewniają zakłady produkcyjno-usługowe, administracja, jednostki oświatowe. Stopa bezrobocia wynosiła na koniec 2010r. 9,8% ogółu i nastąpił jej spadek w stosunku do 2009r. o 11,3%.
Gazyfikacja na terenie gminy Józefów
Źródłem gazu dla gminy Józefów jest stacja redukcyjno-pomiarowa I stopnia o wydajności 3000 m3/h zlokalizowana w miejscowości Grabownica (gmina Susiec). Na terenie gminy zgazyfikowane jest 60% miejscowości. Łączna długość sieci gazowej 64,2 km. Długość przyłączy średniego ciśnienia 177 km. Ilość przyłączy 1 143. Liczba mieszkańców korzystających z sieci 632.
Elektroenergetyka
Gmina Józefów jest zelektryfikowana w 100 %. Źródłem energii elektrycznej na terenie gminy jest:
- węzeł energetyczny w Józefowie o napięciu 110/15 kV zasilany jest jednostronnie linią wysokiego napięcia relacji Zamość-Józefów;
- dwie linie magistralne średniego napięcia 15 i 30 kV, które zasilają stacje transformatorowe w poszczególnych miejscowościach gminy;
- każda miejscowość gminna posiada sieć niskiego napięcia.
Przeciętnym odbiorcą energii elektrycznej w gminie Józefów jest średniej wielkości gospodarstwo rolne pobierające energię o mocy szczytowej 5-10 kW, do celów bytowych i zasilania urządzeń do produkcji rolnej.
Ocena stanu i identyfikacja zagrożeń środowiska
Gmina Józefów posiada nieskażone środowisko naturalne. Pod względem stanu czystości środowiska naturalnego zajmuje jedną z najwyższych pozycji w skali całego kraju. W oparciu o wysokie walory przyrodnicze gmina jest predestynowana do rozwoju funkcji ekologicznej w obszarze z udziałem funkcji komplementarnych (turystyki, leśnictwa, rolnictwa ekologicznego). Na obszarze gminy Józefów nie stwierdzono obiektów szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi. Działające na terenie miasta zakłady produkcyjne nie powodują znacznych zagrożeń dla środowiska. W gminie uregulowania została gospodarka odpadami oraz wdrożony program kompleksowej zorganizowanej zbiórki i segregacji odpadów komunalnych. W najbliższych latach gmina będzie realizowała projekty związane z rozbudowa sieci kanalizacyjnej na obszarze całej gminy. Na obszarach zabudowy kolonijnej i rozproszonej przewiduje się utworzenie indywidualnego systemu odprowadzania ścieków do przydomowych oczyszczalni.
Środowisko naturalne gminy Józefów zajmuje pod względem czystości jedną z najwyższych pozycji w skali całego kraju. Bardzo duży wpływ ma na to fakt, że ponad połowa obszaru zajmowanego przez gminę porośnięta jest lasami 56,4% ogólnej powierzchni. Na jej terenie nie ma wielkich zakładów przemysłowych, które mogłyby zanieczyszczać powietrze, a te, które istnieją zajmują się głównie przetwórstwem drewna. Są to: tartaki, firmy produkujące słupy, palety oraz największy na terenie gminy zakład produkujący stolarkę okienną i elementy mebli. Na zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza miała wpływ również przeprowadzona gazyfikacja gminy, mały ruch samochodowy oraz spadające zużycie nawozów sztucznych w uprawach. Wody gminne mają wysoką klasę czystości. Najlepiej świadczy o tym występowanie w rzekach przepływających przez Józefów i jego okolice pstrąga - ryby, którą spotyka się jedynie w bardzo czystych rzekach górskich. Ocena ta poparta jest badaniami przeprowadzonymi przez WIOŚ w Zamościu.
Badania wykazały, że jeśli chodzi o: Stan czystości powietrza.
Stężenia dwutlenku siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), ozon O3 i pyłu zawieszonego na terenie gminy Józefów są kilkakrotnie niższe niż stężenia dopuszczalne.
| Wyniki pomiarów [mg/m3] | Stężenia dopuszczalne [mg/m3] | |
| SO2 | 0,003 | 0,6 |
| NO2 | 0,011 | 0,5 |
| CO | 2,127 | 5 |
| O3 | 0,056 | 0,1 |
| Pył zawieszony | 0,087 | 0,12 |
co wskazuje na wyjątkową czystość powietrza.
Stan czystości wód
Obszar gminy Józefów, podobnie jak całe Roztocze, cechuje się ubóstwem sieci rzecznej. Granice rzek płyną w rozległych i szerokich, często zabagnionych obniżeniach terenowych, gdzie nie ma wyraźnie wykształconego toru doliny. Dlatego spadek rzek jest bardzo mały, a ilość toczonej wody stosunkowo niewielka.
W/g przeprowadzonych badań rzeki te zaliczyć można do I i II klasy czystości, sporadycznie występowała III klasa czystości, nie mająca większego znaczenia. O jakości wód w głównej mierze decydują zanieczyszczenia z miasta Józefowa ( Nepryszka), Aleksandrowa, Górecka Kościelnego (Szum), oraz wody dopływu z rzeki Kalinka odbierającej ścieki z terenu Długiego Kątu i Samsonówki (Sopot), co wskazuje na konieczność ścisłej kontroli zanieczyszczeń wiejskich, jakie dostają się do rzeki.
Stan czystości gleby
Gleby, które występują na terenie gminy Józefów są glebami słabymi. Głównie są to gleby kompleksu żytnio buraczanego. Przydatność rolnicza gleb wynosi 41,4 punktu w skali 30-90. W gminie brak zupełnie gleb klas I-IIIa. Dominują grunty w klasie III do IVb. Najwięcej gleb gminy należy do klasy VI. Są to gleby bardzo słabe, które kwalifikują się pod zalesianie. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb na terenie gminy jest chemizacja rolnictwa i zanieczyszczenia komunikacyjne. Skażenia gleby wskutek chemizacji rolnictwa nie stanowią obecnie zagrożenia, z uwagi na zmniejszone stosowanie nawozów mineralnych. Niższe jest również stosowanie środków ochrony roślin w przeliczeniu na jeden hektar użytków rolnych, przeważa stosowanie środków III i IV klasy toksyczności. Zagrożenia dla gleb i roślin rosnących w pobliżu traktów komunikacyjnych, może stanowić nasilający się ruch samochodowy. Przeprowadzone badania nie wykazały jednak większego zagrożenia metalami ciężkimi.
Podstawowym zagrożeniem powierzchni ziemi na terenie gminy są procesy erozyjne występujące na obszarze do 20 % gruntów ornych, powodujące degradację gleby i zmiany rzeźby terenu. Erozję tych gleb może nasilać, duży opad roczny (ponad 700, pionowa rzeźba terenu, wadliwy układ pól uprawnych, który przebiega na ogół zgodnie z nachyleniem terenu oraz liczne drogi gruntowe o dużym spadku. Ponadto na naszym terenie eksploatuje się wiele surowców mineralnych:
- wapienie litotamniowe do produkcji bloków, kształtek i kamienia łamanego
- piasek kwarcowy do robót drogowo budowlanych.
Eksploatacja tych surowców i wykonanie różnej głębokości wyrobisk powoduje odkształcenie powierzchni ziemi. Konieczne są rekultywacje wyrobisk z wykorzystaniem najczęściej zalesień po zakończeniu eksploatacji.
Walory przyrodniczo - kulturowe gminy Józefów
Gmina Józefów położona jest na styku dwu regionów Roztocza i Kotliny Sandomierskiej. Z racji swojego położenia Józefów jest idealnym miejscem, z którego, można rozpocząć zwiedzanie Roztocza Środkowego. Na Roztoczu Środkowym znajduje się Roztoczański Park Narodowy oraz “Szumy" - wodospady na rzece Tanew i Sopot. O ich niesamowitej urodzie świadczy fakt, że zostały nagrodzone w plebiscycie “7 CUDÓW POLSKIEJ NATURY" Organizowanym przez gazetę “Rzeczpospolita".
Atrakcyjność turystyczną Józefowa dopełniają wybitne walory przyrodnicze W gminie bierze początek rzeka Nepryszka, której źródła zasilają trzy zbiorniki retencyjne - każdy o powierzchni ok. 2 ha, wykorzystywane jako zalew rekreacyjny (w okresie wakacyjnym nadzór nad kąpieliskiem pełni ratownik) i zalew wędkarski.
Józefów rozsławiają kamieniołomy eksploatowane od XVII wieku, których forma urzeka swą różnorodnością. Pozyskiwany z nich wapień i piaskowiec wykorzystywany jest zarówno jako materiał budowlany jak i tworzywo w pracowniach miejscowych kamieniarzy, których dzieła: wyrzeźbione kamienne figury, postacie najczęściej Jezusa i Matki Boskiej, zdobią józefowskie ulice, ogrody, place i cmentarz nadając miastu szczególny charakter.
Ryc. 3. Józefowskie kamieniołomy
Click to open image!
Click to open image!
Click to open image!
Click to open image!
Click to open image!
Click to open image!
https://fotowoltaika.ejozefow.pl/index.php/beneficjent#sigProIdf7152fb71a
Gmina Józefów jest doskonałym miejscem do uprawiania turystyki aktywnej. Szczególnie preferowaną forma turystyki aktywnej jest jazda na rowerze. Wytyczono trzy trasy: "Trasę rowerową Ziemi Józefowskiej na Roztoczu", "Centralny szlak rowerowy Roztocza" oraz "Trasę rowerową do Florianki". Charakteryzują się niskim stopniem trudności ze względu na niewielką różnicę wzniesień, jak i nawierzchnię dróg - 77% stanowi asfalt.
Pokonywanie tych tras jest wspaniałym doświadczeniem zarówno dla całych rodzin jak i samotników przemierzających duże ilości kilometrów oraz szukających nowych wyzwań i wrażeń. Trasy te z powodzeniem nadają się do tras biegowych, bowiem większość z nich biegnie przez Parki Krajobrazowe: Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej i Krasnobrodzki Park Krajobrazowy oraz Roztoczański Park Narodowy, ich obrzeżami oraz drogami lokalnymi, z dala od dróg publicznych.
Niewątpliwie atrakcyjność turystyczną Józefowa budują liczne zabytki skoncentrowane w samym Józefowie oraz na terenie innych miejscowości gminy. Do najważniejszych obiektów zabytkowych należą:
- Neobarokowy kościół z końca XIX wieku p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Na cmentarzu przykościelnym na uwagę zasługują dwie rokokowe figurki: św. Dominika i św.Scholastyki.
Ryc. 4. Neobarokowy kościół z końca XIX wieku w Józefowie oraz Kościół św. Stanisława z XVIII w Górecko Kościelnym
https://fotowoltaika.ejozefow.pl/index.php/beneficjent#sigProId254b58146e
- Synagoga i cmentarz żydowski - do drugiej wojny światowej większość mieszkańców Józefowa stanowili Żydzi. Pozostała po Nich synagoga (w której obecnie mieści się biblioteka i hotel) oraz jeden z lepiej zachowanych w Polsce cmentarzy.
- Kościół pw. św. Stanisława z XVIII w Górecko Kościelnym.
W Górecku Kościelnym znajduje się także inny niezwykle interesujący obiekt - kapliczka "na wodzie", ustawiona na palach umieszczonych w korycie rzeki Szum. Otacza ją drewniany pomost. Pochodzi z początku XX wieku. Znajdujący się w niej ołtarz z obrazem św. Stanisława ma charakter barokowy i pochodzi z XVIII wieku. Wcześniej na jej miejscu stała inna - zbudowana najprawdopodobniej w 1648 roku, po objawieniu św. Stanisława. Między kościołem a kapliczką "na wodzie", na skraju zabytkowej alei dębowej, stoi modrzewiowa kapliczka "pod dębami "pochodząca z XIX wieku. W jej wnętrzu umieszczony jest późnorenesansowy ołtarz z I polowy XVII wieku.
Ponadto na obszarze gminy Józefów zlokalizowany jest także rezerwat przyrody "Czartowe Pole". Chroni on odcinek rzeki Sopot, w miejscu jej przełomu przez strefę krawędziową Roztocza. Występują tutaj malownicze progi skalne wypreparowane w piaskowcach trzeciorzędowych, odpornych na działanie wody. Zbocza dolin porasta bór sosnowo –świerkowo – jodłowy. Obszar ten jest również bogaty w liczne, różnorodne gatunki roślin. W rezerwacie funkcjonuje ścieżka przyrodnicza o długości ok 1 km.
Ryc. 5. Czartowe Pole oraz Rezerwat "Szum"
https://fotowoltaika.ejozefow.pl/index.php/beneficjent#sigProId81a81733fe
Kolejnym rezerwatem zlokalizowanym na terenie gminy Józefów jest Rezerwat "Szum". Został utworzony dla ochrony przełomowego odcinka rzeki Szum przez strefę krawędziową Roztocza. W dolinie zachował się las łęgowy i olszowy. Dodatkową atrakcję rezerwatu stanowią małe wodospady.
Miejscem godnym odwiedzenia jest także Florianka. Jest to osada leśna na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego znana ze stajennej hodowli konika polskiego. Ponadto, znajduje się tutaj także ścieżka dendrologiczna, bazująca na szkółkach leśnych Ordynacji Zamojskiej. Warto odwiedzić również izbę leśną, która obrazuje życie miejscowej ludności na początku XX wieku.
Do obiektów krajoznawczych znajdujących się w okolicach Józefowa należą również:
- Wzgórze "Kamień" pomnik przyrody -położone w sąsiedztwie Stanisławowa o wysokości 340 m n.p.m. z najpiękniejszą ze skałek o nazwie "Diabelski Kamień",
- Wzgórze "Krzyżowa" Góra znajdujące się w pobliżu Hamerni i Nowin o wysokości 250 m n.p.m., będący pięknym miejscem widokowym na Roztoczę i Puszczę Solską,
- Wzgórze "Wysoka Góra" o wysokości 321 m n.p.m. i "Brzeźińska Góra" o wysokości 285 m n.p.m.
Gmina Józefów posiada nieskażone środowisko naturalne. Pod względem stanu czystości środowiska naturalnego zajmuje jedną z najwyższych pozycji w skali całego kraju. Na obszarze gminy Józefów nie stwierdzono obiektów szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.
Nieodłącznym elementem budującym atrakcyjność turystyczną danej gminy są imprezy kulturalne, które przyciągają miłośników kultury, turystyki. Do najważniejszych imprez zorganizowanych w 2010 r. w Józefowie należą:
- Józefowska rowerowa EKOmajówka na Roztoczu - Józefowska rowerowa EKOmajówka jest trzydniową imprezą rowerową o charakterze turystyczno-krajoznawczym, podczas której, każdego dnia, jej uczestnicy mieli do pokonania na rowerze kilkadziesiąt km.
- "Majowy szczupak" zawody wędkarskie,
- Konkurs Piosenki Turystycznej,
- Dni Józefowa,
- XVII Festiwal Kultury Ekologicznej,
- Ogólnopolskie zawody wędkarskie spławikowe "Eko",
- XIII Ogólnopolski Rajd pieszy im. J. Jóźwiaka.
Ponadto Gmina Józefów jest liderem Projekt pn. "Szlak geoturystyczny Roztocza Środkowego", łączący miejsca związane z pozyskiwaniem kamienia i jego obróbką. Do takich miejsc należą kamieniołomy w Józefowie, Szopowym, Krasnobrodzie i Nowinach, sztolnie w Senderkach, pracownia rzeźbiarska pana Jana Pastuszka oraz miejsca występowania kamienia szczególnie atrakcyjne przyrodniczo i turystycznie, takie jak rezerwaty "Czartowe Pole" i "Nad Tanwią" oraz góra "Wapielnia".
Szlak był przygotowywany wspólnie z gminami Krasnobród i Susiec, Nadleśnictwami Józefów i Zwierzyniec, Roztoczańskim Parkiem Narodowym oraz Stowarzyszeniem Józefowska Kawaleria Rowerowa.
Gmina Józefów jest doskonałą bazą do wyjazdów weekendowych tzw. "CITY BREAK". Jest to świetna alternatywna wypoczynku dla osób które nie mogą sobie pozwolić na długi urlop. Takie krótkie wyjazdy pozwalają nie tylko odpocząć od codzienności, ale przede wszystkim poznać zabytki, regionalną kulturę i kuchnię, aktywnie wypocząć.
Uwzględniając obecne tendencje rozwoju turystyki: aktywnej, rodzinnej (szczególnie z małymi dziećmi), która połączona jest z uczestniczeniem w atrakcyjnych wydarzeniach kulturalnych i sportowych oraz prognozowany wzrost wyjazdów krajowych w stosunku do wyjazdów zagranicznych można przypuszczać, iż Gmina Józefów może w przyszłości stać się najsilniejszym obszarem turystycznym na Lubelszczyźnie i w kraju.
Urozmaicona rzeźba terenu, naturalne uwarunkowania sprawiają, że obszar jest doskonałym miejscem do tworzenia szlaków rowerowych. Dlatego też władze samorządowe przy współpracy ze stowarzyszeniem Józefowska Kawaleria Rowerowa przywiązują wielką wagę do tworzenia i urozmaicania szlaków rowerowych, dzięki którym Gmina Józefów zyskała miano "Rowerowej stolicy Roztocza", a produkt turystyczną pod tą nazwą wyróżniony został najlepszy produkt turystyczny w 2008 r.
Źródła:
- Zasoby Internetu
- Opracowania własne na podstawie danych: GUS
- www.ejozefow.pl
